Farmakologiczne leczenie otyłości i nadwagi

Kiedy farmakologiczne leczenie otyłości i nadwagi jest zalecane?

Pacjenci z nadmierną masą ciała mogą zadać pytanie nt. kiedy warto sięgnąć po leki na otyłość.

Do wprowadzenia farmakoterapii otyłości konieczne jest spełnienie jednego z dwóch warunków. Stosowanie leków na odchudzanie u pacjentów jest wskazane, gdy ich BMI osiąga wartość:

• 30 i więcej (są klasyfikowani jako otyli)
• 27 włącznie i więcej (są klasyfikowani jako pacjenci z nadwagą) i towarzyszy im jedna choroba wywołana nadmierną masą ciała, np. stan przedcukrzycowy, cukrzyca typu 2, bezdech senny, nadciśnienie tętnicze, choroby serca.

Warto jednak podkreślić, że niezależnie od leków mających ułatwić odchudzanie, konieczne jest prowadzenie diety o obniżonej zawartości kalorii i zwiększonej aktywności fizycznej. Dlaczego? Ponieważ farmakologia otyłości skupia się na kontrolowaniu masy ciała za pomocą leków, które mogą wspierać proces odchudzania, ale nie zastępują one zdrowego stylu życia.

Podsumowując, leki na odchudzanie (jak np. Ozempic) nie są potrzebne pacjentów, jeśli ich BMI wynosi mniej niż 27 (lekka nadwaga) lub mieści się w zakresie 18,5 - 24,99 (prawidłowa masa ciała).

Jakie leki są dostępne w leczeniu otyłości i nadwagi?

W Polsce dostępne są różne leki na otyłość, które wpływają na różne szlaki metaboliczne (związane ze wchłanianiem składników pokarmowych, poziom glukozy) w organizmie, a także regulację apetytu. Do najczęściej stosowanych preparatów w farmakoterapii otyłości i nadwagi należą:

• orlistat - lek ogranicza absorpcję jelitową tłuszczów , co zmniejsza ilość kalorii przyswajanych przez organizm;
• bupropion i naltrekson - kombinacja leków, która wpływa na ośrodek głodu i sytości, co ogranicza ilość przyjmowanych pokarmów w ciągu dnia;
• analogi GLP-1 (np. semaglutyd, liraglutyd, tirzepatyd) - leki wpływające na sytość, poziom glukozy i metabolizm.

Decyzja o wyborze leku należy do lekarza specjalizującego się w leczeniu otyłości - obesitologa. Jest ona podejmowana na podstawie stanu zdrowia pacjenta, np. współistnienie chorób i dolegliwości związanych z otyłością i/lub nadwagą. Są to m.in. podwyższona glikemia (poziom glukozy we krwi), dyslipidemia (podwyższona ilość złego cholesterolu i obniżony poziom dobrego cholesterolu).

Jak działają leki na otyłość?

Leki stosowane w leczeniu otyłości działają na różne mechanizmy działania zależnie od grupy farmakoterapeutycznej, do której należą. Ich głównym celem jest wspieranie redukcji masy ciała poprzez kontrolę apetytu, zmniejszenie wchłaniania składników odżywczych lub przyspieszenie metabolizmu. Każdy lek na otyłość wykazuje specyficzny mechanizm działania, co pozwala na jego zastosowanie u różnych grup pacjentów.

• Leki wspierające łaknienie i poziom cukru - np. analogi GLP-1, takie jak liraglutyd, wpływają na ośrodek sytości w mózgu i zmniejszają uczucie głodu oraz wydłużając sytość po posiłku. Dodatkowo mogą stabilizować poziom cukru we krwi, co jest szczególnie istotne dla pacjentów z cukrzycą typu 2 lub stanem przedcukrzycowym. Wymienione działanie hipoglikemizujące i wspierające uczucie sytości jest związane z oddziaływaniem na receptor dla GLP-1, a także spowolnione opróżnianie żołądka.
• Leki zmniejszające wchłanianie tłuszczów - przykładem jest orlistat, który blokuje działanie enzymów trawiących tłuszcze, co ogranicza ich wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Dzięki temu zmniejsza się ilość dostarczanych kalorii pochodzących z tłuszczy, co wspomaga redukcję masy ciała, ponieważ ogranicza kaloryczność diety.
• Leki wpływające na ośrodek sytości o działaniu ośrodkowym - kombinacja bupropionu i naltreksonu wpływa na obszary mózgu odpowiedzialne łaknienie, apetyt i motywację związana z jedzeniem (tzw. ośrodek nagrody).

Każda z tych grup leków może mieć dodatkowe właściwości terapeutyczne. Na przykład:

• analogi GLP-1 nie tylko wspierają utratę wagi, ale także poprawiają kontrolę glikemii, co jest korzystne dla pacjentów z cukrzycą;
• bupropion ogranicza chęć palenia papierosów.

Z kolei kontrolę apetytu zapewniają analogi GLP-1, ale również bupropion połączony z naltreksonem. Ważne jest, aby farmakologiczne leczenie otyłości było dobrane zależnie od stanu zdrowia pacjenta i prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza.

Skuteczność farmakoterapii w leczeniu otyłości i nadwagi

Wyniki badań klinicznych dotyczące skuteczności leków na otyłość pokazują, że farmakoterapia, połączona ze zmianą stylu życia, może prowadzić do znacznej utraty masy ciała rzędu 5-10 do 20% w ciągu 6-12 miesięcy.

Najskuteczniejszą grupą leków w leczeniu otyłości są analogi GLP-1, które obejmują takie substancje jak tirzepatyd, semaglutyd i liraglutyd. Badania wykazały, że te leki mogą prowadzić do utraty:

• 15-20% masy ciała (tirzepatyd)
• 10-15% (semaglutyd)
• 5-10% (liraglutyd).

Istotną skuteczność kliniczną w redukcji wagi, aczkolwiek mniejszą niż analogi GLP ma kombinacja bupropionu i naltreksonu. Ostatnim lekiem jest orlistat, który pomaga redukować wagę o kilka procent.

Warto podkreślić, że skuteczność leków na otyłość jest zróżnicowana i zależy od wybranej substancji. Jednakże niezależnie od wyboru leku, kluczowym elementem terapii pozostaje zmiana stylu życia, która w połączeniu z farmakoterapią przynosi najlepsze rezultaty w porównaniu do samej diety i ćwiczeń. Oprócz tego brak przestrzegania zaleceń lekarskich przy stosowaniu farmakoterapii otyłości ogranicza efekty w zakresie redukcji i utraty wagi.

Jak farmakoterapia łączy się z innymi metodami leczenia otyłości?

Farmakoterapia w leczeniu otyłości stanowi istotne wsparcie, ale nie powinna być stosowana jako jedyna metoda redukcji masy ciała. Leki na otyłość są najskuteczniejsze, gdy stosuje się je w połączeniu z odpowiednią dietą oraz regularną aktywnością fizyczną. Kluczowe znaczenie ma tu całościowe podejście do leczenia, w którym zmiany stylu życia odgrywają centralną rolę.

Elementy kompleksowego leczenia otyłości obejmują:

• dietę na odchudzanie i otyłość - powinna być zbilansowana, dostosowana do potrzeb pacjenta, z ograniczoną kalorycznością; farmakoterapia pomaga w kontroli apetytu przy odpowiednio prowadzonej diecie, co jednocześnie zwiększa ich skuteczność i ogranicza efekt jojo po zakończeniu leczenia farmakologicznego;
• aktywność fizyczną - to obowiązkowy element obok diety również przy stosowaniu leków na odchudzanie, ponieważ poprawia glikemią, metabolizm i utrwala efekty, podnosząc skuteczność leczenia;
• wsparcie psychologiczne - pomoc psychoterapeutyczna pomaga pacjentom pozbyć się emocjonalnego elementu patologicznego spożywania pokarmów;
• wsparcie dietetyczne - pomoc w ułożeniu planu żywieniowego, który wspiera farmakoterapię, zdrowe nawyki żywieniowe.

Kompleksowe leczenie otyłości często wymaga współpracy interdyscyplinarnej - lekarze, dietetycy i psycholodzy działają wspólnie, by pomóc pacjentowi nie tylko schudnąć, ale również utrzymać zdrowe nawyki i uniknąć nawrotów otyłości. W wielu przypadkach leczenie otyłości i nadwagi wymaga współpracy internisty, kardiologa, endokrynologa, diabetologa oraz ginekologa (w przypadku kobiet z zaburzeniami hormonalnymi, które pragną zajść w ciążę). Pamiętaj, że wszystkich wymienionych specjalistów znajdziesz na Med24! Podczas konsultacji lekarz może wystawić L4 online, jeżeli uzna taką potrzebę.

Kiedy farmakoterapia nie jest zalecana?

Farmakoterapia otyłości nie jest odpowiednia dla każdego i istnieją pewne przeciwwskazania, które muszą być brane pod uwagę. Zatem, kiedy nie stosować farmakoterapii w leczeniu otyłości? Wśród przeciwwskazań znajdują się:

• prawidłowa masa ciała lub lekka nadwaga (BMI poniżej 27);
• ciąża i karmienie piersią (ze względu na potencjalne ryzyko dla płodu lub dziecka);
• wiek poniżej 18. roku życia;
• uczulenie na substancję czynną wykorzystywaną w leczeniu otyłości i inne przeciwwskazania związane z tym lekiem (np. zespół złego wchłaniania przy orlistacie lub niewyrównane ciśnienie, padaczka, CHAD, zaburzenia czynności wątroby przy bupropionie i naltreksonie).

Przeciwwskazania dotyczące leków na otyłość mogą różnić się zależnie od grupy farmakoterapeutycznej i poszczególnych ich przedstawicieli.