Sprawdź, jak Śląskie walczy ze smogiem!

Każdego roku jesienią jak bumerang powraca do nas ten sam temat — smog. Panie Marszałku, jakie są główne źródła zanieczyszczeń powietrza w województwie śląskim?

Wbrew obiegowej opinii nie jest to kwestia wyłącznie przemysłu. Wciąż dominuje mylne przekonanie, że problemy ze smogiem są wynikiem natężenia przemysłu ciężkiego w województwie, tymczasem ponad 60 proc. wszystkich zanieczyszczeń powietrza generują indywidualne gospodarstwa domowe.
Dzięki współpracy z Komisją Europejską i Bankiem Światowym w ramach inicjatywy „Catching-up regions” ustaliliśmy, że głównymi źródłami niskiej emisji w Śląskiem są przestarzałe systemy ogrzewania i nieefektywność energetyczna naszych domów i mieszkań, niskiej jakości paliwa grzewcze oraz samochodowe spaliny. Ponad 500 tysięcy domów jednorodzinnych w województwie zostało wybudowanych jeszcze przed 2000 rokiem. Są to budynki powstałe w starym budownictwie, które nie przeszły termomodernizacji i nadal pozostają słabo ocieplone.

Kłopot stanowi również duże natężenie ruchu drogowego, które jest efektem wysokiej liczby i zagęszczenia mieszkańców w regionie. Jest to niestety znamienny problem w wielkich aglomeracjach pokroju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Jak w takim razie Województwo Śląskie walczy ze smogiem?

Walczymy wielotorowo, począwszy od działań promocyjnych, mających na celu uświadomienie istniejącego problemu i zachęcanie do wymiany ogrzewania, korzystania z komunikacji miejskiej itp., a skończywszy na dofinansowywaniu projektów, które w sposób realny przełożą się na obniżenie poziomu zanieczyszczenia powietrza.

Tworzymy takie warunki, by mieszkańcy Śląskiego chętniej korzystali z alternatyw w swoim codziennym życiu, takich jak np. ekologiczna komunikacja miejska. W tym pomaga nam m.in. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego, z którego wspieramy projekty ukierunkowane na poprawę efektywności energetycznej, rozbudowę gospodarki niskoemisyjnej, infrastruktury transportu publicznego i rowerowego oraz rozwój systemów grzewczych opartych na odnawialnych źródłach energii (OZE).

Widząc jednak potrzebę przeznaczenia większych środków na walkę ze smogiem, w rozmowach z Komisją Europejską wynegocjowaliśmy odpowiednie zmiany w RPO. Po sierpniowej aktualizacji Program przewiduje m.in. wsparcie wyłącznie dla niskoemisyjnych oraz całkowicie bezemisyjnych taborów autobusowych. Ponadto przeznaczyliśmy dodatkowe 3 mln euro na rozbudowę infrastruktury rowerowej, by mieszkańcy mogli bez obaw korzystać z jednośladu w drodze do szkoły lub pracy.
Warto zauważyć, że na zakup niskoemisyjnego taboru, budowę centrów przesiadkowych, ścieżek rowerowych oraz parkingów typu park&ride i bike&ride mamy zapewnione olbrzymie fundusze w wysokości prawie 2 mld złotych. To są realne środki, które przekładają się na ogrom możliwości w walce o czyste powietrze.

Wspomniał Pan o nieodpowiednim ogrzewaniu domów jednorodzinnych. Co Województwo robi z tak powszechnym problemem?

Najbardziej efektywnym sposobem zmniejszenia emisji pyłów i CO₂ jest wymiana niezgodnych z normami kotłów na nowoczesne systemy grzewcze w połączeniu z termomodernizacją budynków. Działania tego typu są przez nas współfinansowane z RPO WSL 2014-2020, a dzięki ostatniej aktualizacji Programu poszerzyliśmy je o nowy obszar wsparcia (Działanie 4.6 Czyste powietrze). W jego ramach będziemy finansować wymianę źródeł ciepła w budynkach mieszkalnych na nowoczesne kotły opalane paliwem stałym. W tego typu kotłach nie ma możliwości spalania niskiej jakości paliw, dzięki czemu spodziewamy się znacznego obniżenia niskiej emisji w perspektywie długookresowej.
Ponadto z nowego działania będziemy również wspierać wymianę lub niezbędną modernizację instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej oraz poprawę efektywności energetycznej domów jednorodzinnych. Dotychczas tego typu wsparcie było skierowane głównie do budynków użyteczności publicznej i budownictwa wielorodzinnego. Jest to więc naturalne rozszerzenie prowadzonych przez nas wcześniej działań. Pierwszy konkurs z nowego obszaru wsparcia zaplanowaliśmy na maj przyszłego roku. Środki na dofinansowania do wymiany kotłów grzewczych wynoszą prawie 120 mln złotych, a ogółem na wszystkie działania związane z termomodernizacją i OZE mamy w ramach RPO zapewnione ponad 1,5 mld złotych.

Walka ze smogiem nie jest przecież dla Województwa niczym nowym. Co dotychczas udało się zrealizować?

Korzystamy z każdego dostępnego rozwiązania w dążeniu do obniżenia poziomu niskiej emisji. Wielkim wsparciem w walce ze smogiem są oczywiście środki unijne. Do tej pory ogłosiliśmy około 50 konkursów, które przełożyły się m.in. na zakup ponad 300 sztuk niskoemisyjnego taboru pasażerskiego czy modernizację systemów grzewczych w dziesiątkach budynków użyteczności publicznej w całym województwie. Uzdrowisko w Goczałkowicach-Zdroju dzięki unijnej dotacji całkowicie zmodernizowało instalacje grzewczo-chłodzące w swoich placówkach przy innowacyjnym zastosowaniu odnawialnych źródeł energii. Siemianowice Śląskie zainwestowały prawie 9 mln zł w zintegrowane węzły przesiadkowe, infrastrukturę transportu zbiorowego, parkingi park&ride i bike&ride oraz 17 km nowych dróg rowerowych. Kalety zrealizowały jeden z najszerzej zakrojonych, opartych na odnawialnych źródłach energii projektów, w wyniku którego dachy wielu budynków w mieście pokryły kolektory słoneczne i ogniwa fotowoltaiczne. W ostatnich miesiącach również Żory zakończyły swój projekt, który uzyskał ponad 3,8 mln zł dofinansowania na modernizację energetyczną placówek oświatowych w mieście. To tylko kilka przykładów, ale z takich rozwiązań skorzystały już dziesiątki miast w naszym województwie.
Wygląda więc na to, że fundusze europejskie odgrywają pierwszoplanową rolę w zmaganiach Województwa ze smogiem.

Nie da się ukryć, że gros naszych działań to znaczna zasługa środków europejskich, bez których nie bylibyśmy w stanie podjąć się tak gigantycznych przedsięwzięć, jak np. „Silesia pod błękitnym niebem”, które właśnie weszło w fazę realizacji i może się okazać jednym z najbardziej kluczowych działań województwa w walce o czyste powietrze.

Dlaczego porozumienie „Silesia pod błękitnym niebem” jest takie ważne?

Przede wszystkim dlatego, że umożliwi nam zainwestowanie kolejnych dużych pieniędzy w działania antysmogowe. Na początku roku województwo podpisało porozumienie z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) o przeznaczeniu 100 mln zł na projekty badawcze i rozwojowe mające na celu ograniczenie poziomu zanieczyszczenia powietrza. Po 50 mln z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego i Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój.
18 października, podczas ostatniego Europejskiego Kongresu MŚP, oficjalnie podpisaliśmy umowę z NCBR, co oznacza, że już wkrótce ogłosimy konkursy — pierwszy planujemy już w najbliższym miesiącu.
W ramach porozumienia jednostki naukowe i MŚP będą mogły starać się o dofinansowanie dla swoich projektów badawczo-rozwojowych z obszaru energetyki, transportu, informatyki, medycyny i inżynierii biomedycznej. Jak widać, zakres działania jest bardzo szeroki i z tego względu będą się mogły do nas zgłaszać podmioty specjalizujące się w zupełnie różnych dziedzinach. Wszystkie złożone wnioski musi jednak łączyć jeden wspólny cel — czyste niebo nad Śląskiem.

Jakie inne działania poza wsparciem unijnym prowadzi Województwo Śląskie?

Jako samorząd robimy wszystko, co w naszej mocy, by poprawić jakość powietrza w regionie. Wraz z Województwem Małopolskim byliśmy liderami zmian w walce o czyste powietrze poprzez przyjęcie uchwał antysmogowych. Ponadto dołączyliśmy do inicjatywy „Catching-up regions”, żeby z pomocą najlepszych specjalistów móc jak najlepiej przeanalizować źródła problemu i opracować możliwie najbardziej skuteczny plan działania.

Jednym z naszych priorytetów pozostaje prowadzenie zakrojonych na szeroką skalę akcji o charakterze informacyjno-edukacyjnym. W ostatnich tygodniach mieszkańcy województwa mogli podróżować wyjątkowymi, wypełnionymi żywą roślinnością tramwajami antysmogowymi. Do kilku miast zawitały mobilne kontenery, w których eksperci od ochrony środowiska, kominiarze i strażnicy miejscy informowali o zagrożeniach związanych ze smogiem. Natomiast dla najmłodszych, w porozumieniu ze stowarzyszeniem „Teatr Czwarta Scena” oraz teatrem „Gry i ludzie”, przygotowaliśmy przedstawienie pt. „Bajka o księciu i złym smogu”. Dzięki takim działaniom mieszkańcy województwa są świadomi problemu i chcą mu przeciwdziałać, co pozwala nam z optymizmem patrzeć w przyszłość.

Rozmawiał Michał Banek (UMWŚL)

Więcej na: http://www.rpo.slaskie.pl